Tản văn của Huỳnh Văn
Từ Tết ông Táo sang chuyện giữ lửa
Táo quân, tức Vua Táo, dân gian gọi nôm na là Ông Táo. Trong một năm, chúng ta có nhiều ngày Tết: Tết Nguyên đán, Tết Đoan ngọ mồng năm tháng Năm, Tết Trung Thu Rằm tháng Tám…Và còn có một Tết nữa là Tết Táo quân, tục gọi là Tết Ông Táo 23 tháng Chạp Âm lịch.
Ông Táo “thường trú”, ngự trên trang Táo của mỗi nhà. Và về trời theo lệ mỗi năm một lần vào đêm 23 tháng Chạp Âm lịch. Khuya đêm đó, nhà nào cũng tổ chức Tết Táo quân với nhiều đèn nến, mâm cơm, hoa qủa, vàng mã để cúng kính, tiễn đưa ông Táo về trời. Tương truyền thật khôi hài, ông Táo mặc áo mà không mặc quần, cưỡi cá chép rẽ mây đi lên trời. Cho nên trong bộ vàng mã kia không thể thiếu 3 bộ áo và con cá chép. Tại sao lại 3 bộ áo? Vì cũng theo tương truyền, nhà Táo có 3 vợ chồng, mà lại một vợ 2 chồng, khác quá với thế gian, làm người thế gian không hiểu nổi!.
Ông Táo đi lên trời để làm việc gì? -Người ta bảo là để dự họp Thiên đình, tâu việc lành dữ của thế gian sau một năm cho Nhà trời nghe. Thế gian, nhà nào làm nhiều việc thiện thì được trời khen, ban phúc cho, nhà nào phạm điều ác thì bị trời quở và giáng họa. Việc họp này kéo dài đúng một tuần, từ 23 đến 30 tháng Chạp, cho nên phải quan trọng lắm.
Cúng ông Táo không phải mỗi năm một lần là ngày Tết Táo quân – 23 tháng Chạp mà còn nhiều lần nữa: Ngày cuối năm, 30 tháng Chạp, cúng rước Ông Bà về ăn tết cùng con cháu, đồng thời cũng là ngày cúng rước ông Táo trở về nhà; rồi nhân các ngày giỗ kỵ gia tiên, ngày sóc vọng hàng tháng... Chẳng biết có ai nghĩ rằng việc cúng kính đó là một hình thức chủ nhà hối lộ cho ông Táo – vị Thần giám sát công việc của nhà mình hay không?
Ngoài việc giám sát, Táo còn giúp việc giữ lửa nữa. Tại sao lửa phải được giữ ở trong nhà?
Ai cũng biết lửa cần cho cuộc sống của chúng ta. Hồi nguyên thủy, tìm ra lửa là một phát kiến vĩ đại của con người, để nhờ đó con người từ ăn sống, uống sống chuyển sang ăn chín, uống chín…Nhưng đã có lửa rồi mà với hoàn cảnh hồi xưa giữ cho luôn luôn có lửa cũng không phải là chuyện dễ; chớ đâu như bây giờ, người ta đánh cái que diêm, bật cái quẹt ga, lò ga là có được ngọn lửa. Bởi khó như thế, cho nên khi đã có lửa rồi thì phải lo mà giữ, duy trì cho lửa không tắt. Bà nội trợ làm bếp xong, vùi cái than hồng hay ủ lớp trấu hồng dưới lớp tro bếp để dành lửa cho bữa nấu ăn sau. Nhà có lửa là nhà ấm cúng, bếp có lửa là bếp của nhà có ăn, trái lại nhà ai lạnh bếp là nhà thiếu đói. Những người tốt bụng vẫn cầu mong điều tốt lành cho nhau, cho nên lòng họ sướng vui, mắt họ thấy vẻ nên thơ, vẻ đẹp nơi sợi khói lam chiều tỏa lên từ những mái tranh.
Thuở lên 9 – 10 của tôi, mỗi khi cha mẹ đi vắng nhà, đi làm đồng, tôi vẫn ở nhà giữ nhà, trông đàn em nhỏ. Đến giờ nấu cơm, vo gạo xong, bắc nồi cơm lên bếp, tôi bới lớp tro ủ lửa để nhen bếp. Hôm nào tro lạnh, lửa không còn, thế là tôi phải bế thằng em nhỏ nhất, chạy sang nhà hàng xóm là nhà bác Tần để xin lửa. Tôi đặt cái than hồng vào lòng cái gói rơm giống như một cái tổ chim, cầm nó trên tay ù té chạy về nhà để thổi bùng lên thành một bếp lửa.
Lửa ban đầu có giá trị thực dụng, cho ta bếp lửa để nấu ăn, ngọn đèn dầu lạc đêm đêm chong sáng trong ngôi nhà, chậu lửa hồng nổ tí tách sưởi ấm ta ngày Đông tháng giá… Nhưng về sau, lửa còn có thêm một ý nghĩa tâm linh. Ngày nay, ta có lắm kiểu thùng quẹt để cho ta ngọn lửa khi cần, vậy mà ta vẫn “giữ lửa” như giữ một báu vật linh thiêng. Ta có ngôi nhà mới, hôm đưa cả gia đình về ngôi nhà mới ở, ta chong ngọn đèn dầu hôi trên trang Táo đủ 3 ngày 3 đêm, vợ ta ủ một lò than hồng (cũng phải đủ 3 ngày 3 đêm) đặt nơi nhà bếp, cạnh cái lò ga hễ bật cái là có ngọn lửa màu xanh cháy rực.
Ta làm cho có lửa, cố công giữ lửa, nhưng ngọn lửa có được duy trì hay không, việc đó ta còn cần đến oai thần và sự phù hộ của ông Táo, vua Bếp, của “Đông trù tư mệnh Táo phủ thần quân định quốc, hộ trạch đại thiên tôn” (Lời khấn của chủ nhà trong mỗi bữa cúng ông Táo).
Chao ôi, người ta sợ mất ngọn lửa hồng trong bếp, nhưng cớ sao có mấy ai sợ mình mất ngọn lửa trong trái tim? Vì mất lửa trong trái tim, cho nên trái tim ta lạnh giá, ta sống lạnh lùng, vô cảm với người chung quanh, với cộng đồng xã hội; ta đành lòng làm một công chức chây lười, ngại khó, giỏi gian dối và ưa uốn lưỡi nịnh hót rất đáng trách. Vì mất lửa nhiệt tình cho nên người có chức có quyền mới sinh ra bao thói hư (quan liêu, bệnh thành tích, mất dân chủ, gây mất lòng dân…) chọn cho mình cuộc sống vinh thân phì gia bằng tiền của tham nhũng.
Một cái Tết Nguyên đán nữa sắp đến rồi, và chúng ta cũng sẽ có một cái Tết Ông Táo đến trước đó đúng một tuần. Nói Tết là nói đến nghỉ ngơi và ăn chơi theo nghĩa “ăn Tết”. Nhưng đó là cảnh Tết của những người có cuộc sống phong lưu trở lên. Còn đối với những người nghèo khổ, bất hạnh, nạn nhân thiên tai lũ lụt miền Trung kia thì sao? -Họ sẽ cầu cho có “đỏ lửa ba ngày Tết”. Nhưng lời cầu đó có “thiêng” hay không, có trở thành hiện thực hay không thì không phải tùy thuộc ở Ông Táo, ở Táo phủ thần quân định quốc hộ trạch mà ở tấm lòng của tất cả chúng ta, của “Người trong một nước phải thương nhau cùng” mà dành sự cứu giúp thơm thảo cho họ.
Và tôi cũng mong sao từ mùa Xuân này, những “công bộc” của dân, ai cũng có lửa nhiệt tình để lo cho dân, cho nước; cô hàng xóm lỡ duyên, lỡ phận của tôi không còn than câu: “Đời em đã tắt lửa lòng từ lâu” trước những chàng trai có cảm tình với nàng.
